Zo slim en toch foute vrienden
Relaties van Jan-Dirk Paarlberg geloven niet dat hij bij de Holleeder-groep hoort

Sinds de moord op Willem Endstra vreest iedereen in de vastgoedwereld het lot dat Jan-Dirk Paarlberg heeft getroffen: justitie brengt hem in verband met de onderwereld. Vrienden noemen hem juist beschaafd en intelligent. Een slimme zakenman is hij zeker.

NRC Handelsblad, 18 september 2006

Door Jan Meeus

Zijn woning: kasteel Ridderhofstad Bolenstein in Maarssen aan de Vecht. Zijn kunstverzameling: één Van Gogh, twee Appels, twee Renoirs, vijf Willinks, zes Picasso's en drieëntwintig Van Dongens. Zijn vermogen: een geschatte 275 miljoen euro. Het tekent de geslaagde zakenman. Net als de voorkeur voor exclusieve automerken als Aston Martin en Bentley en op maat gemaakte Italiaanse pakken.

Het curriculum vitae van Jan-Dirk Paarlberg doet niet vermoeden dat deze man, zakenbankier, in de vroege zomer van 2004 werd verhoord in verband met de moord op vastgoedmiljonair Willem Endstra. Of dat zijn naam op de dagvaarding staat van Willem Holleeder, als lid van diens criminele organisatie.

Wat doet deze "bescheiden", "innemende", "intelligente", "attente", "succesvolle" en "precieze" zakenbankier in de omgeving van 's lands meest besproken ontvoerder en verdachte

Vrienden en zakenpartners van Paarlberg (49) zijn vol verbazing en ongeloof over die beschuldiging. "Jan-Dirk straalt niets anders uit dan integriteit", stelt Sjoerd Swane, lid van provinciale staten in Utrecht voor de VVD, en vriend en voormalig zakenpartner van Paarlberg. "Hij is een zachtaardige teruggetrokken man. Een evenwichtige persoonlijkheid die nooit uit zijn rol valt. Privé niet maar zakelijk ook niet. Al die verhalen over Endstra en Holleeder passen niet bij de Jan-Dirk Paarlberg die ik ken."

Swane verwoordt wat andere zakenrelaties ook vertellen over de vastgoedmiljonair. Al doen ze dat veelal liever niet met naam en toenaam. Sinds de dood van Endstra, die in het voorjaar van 2004 voor zijn kantoor aan de Apollolaan in Amsterdam werd doodgeschoten, is iedereen in de Amsterdamse vastgoedwereld bang om in verband gebracht te worden met de onderwereld. Iedereen vreest het lot dat Paarlberg heeft getroffen. Zolang er twijfel bestaat over zijn integriteit blijven de meeste zakenrelaties liever buiten de publiciteit. "Voor je het weet, komt de bank ook hier navraag doen", stelt een van de zakenpartners van Paarlberg. Met het risico van grote vertragingen bij financiële transacties als gevolg.

Het is een houding die David Beesemer irriteert. Beesemer, die tot vorig jaar samen met Paarlberg diens vastgoedportefeuille beheerde en ook wordt genoemd in het Holleeder dossier, betreurt het dat zo weinig mensen het in het openbaar voor Paarlberg opnemen. "Jan-Dirk en ik zijn sinds onze officiële breuk in 2005 gebrouilleerd. Desondanks moet het me van het hart dat Jan-Dirk een van aardigste mensen is die ik ken", vertelt Beesemer. "Het is iemand die zijn vrienden en kennissen altijd helpt als ze bij hem aankloppen. Maar nu hij steun nodig heeft, hoor je niemand."

Paarlberg heeft zijn vrienden leren kennen. De meest bekende, het VVD-coryfee en eurocommissaris Neelie Kroes, verliet haar gratis ter beschikking gestelde kantoor op Kasteel Bolenstein de dag nadat bekend werd dat Paarlberg was gearresteerd in verband met de moord op Endstra. "Niet chic", was het karakteristiek onderkoelde commentaar van Paarlberg op het vertrek van Kroes van wie hij toen nog ettelijke miljoenen euro's tegoed had. 'Ze probeert weer contact te maken, maar ik hoef die vrouw niet meer te zien', zei hij in maandblad Quote.

De problemen waar Jan-Dirk Paarlberg nu mee kampt, begonnen begin jaren negentig. In dat jaar verruilde de toen 32-jarige Paarlberg zijn baan bij zakenbank Salomon Brothers in Londen voor het zelfstandig ondernemerschap in Nederland. Na een zware fysieke inzinking, kwam Paarlberg tot de conclusie dat hij te oud was geworden voor het hectische bestaan in de Londense City, zo vertelde hij in Het Financieele Dagblad , in één van zijn weinige interviews. Officieel blijft hij overigens in Londen wonen, een beslissing die grote fiscale voordelen heeft.

In 1990 kocht hij het failliete buitenreclamebedrijf Mediamax en bouwde zijn investeringen in vastgoed verder uit. Financiële mijlpaal was ongetwijfeld de overname van het beursgenoteerde Uni-Invest in 2002 dat hij samen met de zakenbank Lehman Brothers voor bijna 900 miljoen van de beurs haalde. Maar Paarlberg heeft meer moois in portefeuille: de Euromast in Rotterdam bijvoorbeeld en ruim 25 panden in de PC Hooftstraat in Amsterdam.

In die periode wordt Paarlberg geïntroduceerd bij Wim Endstra, die ondanks enkele confrontaties met justitie toen nog gold als een gerespecteerde vastgoedhandelaar. In 1995 stappen Endstra en Paarlberg samen in de vastgoedmaatschap Bosch en Duin, een fiscaal gedreven constructie waarmee geld wordt geïnvesteerd in grote aantallen woningen in Amsterdam en Utrecht. In datzelfde jaar koopt Paarlberg een belang in de Seaport Marina, de zeehaven bij IJmuiden, van Endstra.

Twee jaar later loopt de vriendschap tussen Endstra en Paarlberg al ten einde. Paarlberg werd door een vastgoedrelatie gewezen op het verleden van Endstra, zo vertelde Paarlberg in 2005 aan het zakenblad Quote. Hij verkocht zijn belangen in Bosch en Duin en de IJmuidense zeehaven terug aan Endstra en daarmee was de kous af.

Tenminste, totdat Endstra werd vermoord. Sindsdien heeft justitie zeer veel belangstelling voor de wijze waarop de financiële relatie tussen Endstra en Paarlberg is ontbonden. (Zie kader/De Endstra-constructie)

Jan-Dirk Take Paarlberg werd geboren in Amsterdam op 17 februari 1957. De zoon van een groothandelaar in aardappelen had geen gelukkige jeugd. Paarlberg was slim en sloeg op de middelbare school een jaar over maar verveelde zich naar eigen zeggen nog zo dat hij veel spijbelde. Volgens een goede vriend, Gerard Ruiter, had Paarlberg bovendien een moeizame relatie met zijn vader. "De verhalen die Jan-Dirk mij over zijn jeugd vertelde, komen overeen met die van vele andere hoogbegaafde kinderen", vertelt Ruiter. Ze vervelen zich en voelen zich onbegrepen. "Hij was de protégé van zijn oma. Zij heeft hem mentaal geconditioneerd."

In een zeldzaam openhartig interview in Quote vertelde Paarlberg dat hij met geld van zijn oma op 17-jarige leeftijd zijn eerste pandje kocht aan de Leidsekruisstraat in Amsterdam. "Mijn oma bezat ook wat onroerend goed en sprak daar vaak over. Vond ik prachtig. Het liefst was ik architect geworden."

Maar dat werd Paarlberg niet. Na zijn middelbare school vertrekt de jonge Jan-Dirk op de bonnefooi naar New York met niet meer dan een koffer kleren en wat geld. Hij vindt er een baantje als jongste bediende bij de zakenbank Bear Stearns waar hij telexen verstuurt en de post rondbrengt. "Het is geen romantisch verhaal", vertelde Paarlberg aan Quote. "Ik was veel te jong om op te klimmen, maar wat wel mooi was: ze stelden me in de gelegenheid om te studeren."

Drie jaar later keert hij terug naar Nederland. Via Bear Stearns komt Paarlberg terecht bij de Rabobank. Maar Nederland is te klein voor de ambitieuze Paarlberg. Hij vertrekt naar de Londense City, het hart van de Europese financiële wereld en maakt ook daar carrière. Als broekie van 26 mag hij voor Salomon Brothers een nieuwe afdeling opzetten. Hij begint met 60 mensen. Zes jaar later, bij zijn afscheid, werken er 1.400. Volgens Gerard Ruiter dankt Paarlberg zijn succes aan zijn hoge intelligentie, zijn werkethiek en zijn waanzinnig goede geheugen. "Jan-Dirk kent wel 1.000 telefoonnummers uit zijn hoofd en herinnert zich jaren later nog details uit de vele ingewikkelde contracten die hij afsluit."

In zijn Londense periode ontluikt er een bijzondere vriendschap tussen Paarlberg en Huub Janssen, één van de twee erfgenamen van de in 1974 gestorven cabaretier Wim Sonneveld. Hoe Paarlberg en Janssen elkaar precies ontmoet hebben, is een goed bewaard geheim, ook voor Paarlbergs vrienden. Vast staat dat Paarlberg sinds Janssens dood in 1984 de rechten bezit op het werk van Sonneveld.

Pater van Kilsdonk die de uitvaart van de wegens homoseksualiteit uitgetreden trappistenmonnik Janssen verzorgde, herinnert zich Jan-Dirk Paarlberg goed. "Hij zat op de eerste rij van de voormalige Jezuïtenkapel aan de Amsterdamse Hobbemakade tijdens de uitvaartplechtigheid en drukte mij achteraf de hand. Hij maakte een keurige en welgestelde indruk."

Ook de geruchten over een liefdesrelatie tussen Janssen en Paarlberg, waarover het roddelblad Privé eerder dit jaar berichtte, kent Van Kilsdonk al uit die tijd. "Daar werd veel over gespeculeerd, maar met Huub Janssen heb ik daar nooit over gesproken. Ik weet uit eigen waarneming dat mensen in de omgeving van Huub Janssen de motieven van de veel jongere Paarlberg wantrouwden. Overigens sprak Huub zelf alleen maar met sympathie over de heer Paarlberg."

Wat er van die geruchten over een relatie tussen Paarlberg en Janssen ook waar is, volgens kleinkunstkenner Gé Joosten, lang bevriend met Wim Sonneveld en Huub Janssen, is die liefde zeker nooit geconsumeerd. "Huub was verliefd. Maar of die liefde wederzijds was, is de vraag."

Ook Hans van der Woude, die de andere helft van de erfenis van Sonneveld beheert, zegt: "Ik kan me voorstellen dat Paarlberg Janssen financieel geholpen heeft en dat Huub de verkeerde conclusie heeft getrokken."

Het raadsel over de vriendschap tussen Paarlberg en Huub Janssen is typerend voor het ongrijpbare karakter van Paarlberg. Hij is een van de grootste particuliere beleggers in vastgoed, heeft met vele mensen zaken gedaan maar wordt in het vastgoedmilieu nog altijd als mysterieus omschreven. "Paarlberg is niet gemakkelijk te benaderen", vertelt een professionele makelaar in vastgoed. "Hij laat zich niet zien in het circuit en komt zelden of nooit in gelegenheden waar je veel andere collega's wel tegenkomt. En als Paarlberg er dan een keer is, dan hangt er die deftige, welhaast mystieke sfeer om hem heen. Hij heeft iets onaantastbaars."

"Ik begrijp wel waar dat beeld van Jan-Dirk vandaan komt", zegt zijn vriend Gerard Ruiter. "Maar dat maakt het niet minder onjuist." Volgens Ruiter praat Paarlberg niet graag over zichzelf. "Hij is gevoelig en op het verlegene af bescheiden. Iemand die graag wil excelleren in wat hij doet maar er niet veel over wil praten. Hij mist de bravoure die je ziet bij veel mensen die zo succesvol zijn als hij. Maar als jij hulp nodig hebt, kun je je geen betere vriend hebben dan Jan-Dirk."

Zijn andere vriend Sjoerd Swane onderstreept dat beeld. "Ik heb hem leren kennen in de eerste helft van de jaren negentig toen ik directeur was van het VSB-fonds", vertelt Swane. "In die functie kwam ik Paarlberg regelmatig tegen bij informatie-avonden van goede doelen of inzamelingsacties." Paarlberg bleek steevast een stille gever. Hij wist altijd waar het om ging en gaf zelden ruchtbaarheid aan zijn betrokkenheid, vertelt Swane.

Het is voor Ruiter en Swane een raadsel hoe deze zachtaardige man terecht is gekomen in het keiharde milieu van Willem Holleeder, als het al waar is. Zeker is dat hij er niet meer over wil praten, met niemand. Een houding die vriend en vijand met vele vragen achterlaat.

Neem de stelling van officier van justitie Fred Teeven dat Paarlberg sinds 1996 diverse keren door de politie is gezien in aanwezigheid van Heineken-ontvoerder Willem Holleeder. Is het waar

Of de deal met Endstra in 2003 waarmee Paarlberg twee panden aan de Amsterdamse wallen in onderpand kreeg. De gokhallen die in deze twee panden zijn gevestigd, worden uitgebaat door Marcel K. Wist Paarlberg echt niet dat K., volgens justitie de financiële man van de Holleeder-bende, al jaren opduikt in het gevolg van de Heineken-ontvoerder

Het zijn vragen waarop Paarlberg niet wil antwoorden, maar die in de komende maanden ongetwijfeld opnieuw gesteld zullen worden in het onderzoek naar de bende van Holleeder. De grote vraag is: wordt Paarlberg straks gehoord als getuige of verdachte?

De Endstra-constructie

Jan-Dirk Paarlberg verkoopt in 1998 drie vennootschappen aan Willem Endstra: de besloten vennootschap Seaport Marina IJmuiden; Ballados, een Antilliaanse naamloze vennootschap; en Bayline International Holdings, een limited die is gevestigd op de Maagdeneilanden. Endstra betaalt pas in 2003 en 2004 voor Ballados en Bayline, volgens verklaringen van Paarlberg, omdat hij in 1997 geen geld had. Voor Seaport Marina, dat nog 8 miljoen euro schuld had bij Ballados betaalt Endstra slechts één euro. In december 2002 wordt Endstra, vlak na een veelbesproken vergadering tussen Endstra en Holleeder op het kantoor van advocaat Bram Moszkowicz, gedwongen om Ballados weer over te dragen aan Paarlberg. Daarna worden in december 2002 en begin januari 2003 de nodige miljoenen overgemaakt door Endstra aan Ballados. Volgens Paarlberg gaat het om aflossing voor oude schulden, maar volgens justitie waren die schulden al afgelost. Justitie vermoedt dat het gaat om afpersingsgeld dat via de bedrijven van Paarlberg werd doorgesluisd naar Holleeder.