Krakers en gemeenten tegen antikraakwet

Krakers protesteren tegen een mogelijk kraakverbod van VROM-minister Dekker. Ook gemeenten, antikrakers en enkele vastgoedmakelaars zijn tegen de plannen.

NRC Handelsblad, 12 juli 2006
Door Jessica van Geel

De krakers zijn in beroering. Afgelopen vrijdagnacht hielden zo’n 400 van hen, voor het eerst sinds 1970, een ‘Damslaapactie’. In slaapzakken brachten ze de nacht door bij het Nationaal Monument in Amsterdam. Ook hangen er spandoeken aan voormalige kraakpanden in het hele land. Teksten als ‘mede mogelijk gemaakt door de kraakbeweging’ prijken aan de gevels van de muziekcentra Paradiso in Amsterdam, Tivoli in Utrecht en Nighttown in Rotterdam. Met de acties protesteren de krakers tegen het kraakverbod dat minister Dekker (Volkshuisvesting, VVD) wil instellen.

Lotte Zwart in haar kraakwoning in de Lange Leidsedwarsstraat, Amsterdam (Foto's Merlin Daleman)

In een brief aan de Tweede Kamer van 6 juni schrijven Dekker en minister Donner (Justitie, CDA) dat ze met een wetsvoorstel zullen komen om kraken strafbaar te stellen, ongeacht de duur van de leegstand. Nu is kraken legaal als het pand langer dan twaalf maanden leegstaat. De eigenaar kan wel een kort geding aanvragen om het pand te laten ontruimen, maar alleen als hij kan aantonen het pand dringend nodig te hebben.
Dekker en Donner geven met hun plannen gehoor aan de wens van een kamermeerderheid van CDA, VVD en LPF, die onlangs instemden met een motie van de Kamerleden Hermans (LPF) en Veenendaal (VVD). In 2003 was er ook al een motie van CDA-Kamerlid Ten Hoopen. Door de val van het kabinet zal het voorstel van Dekker en Donner nu waarschijnlijk tot na de verkiezingen blijven liggen.
CDA, VVD en LPF beschouwen kraken als een ernstige aantasting van het eigendomsrecht. Dekker deelt die visie. In een brief in de Volkskrant van begin juni noemt zij kraken een "gelegaliseerde vorm van eigenrichting". Volgens de VROM-minister is het principieel onwenselijk om kraken als instrument te gebruiken om leegstand tegen te gaan. Bovendien valt de leegstand volgens haar mee: slechts 0,83% van de woningen van corporaties staat langer dan drie maanden leeg.
De leegstand en woningnood is sterk verminderd sinds de hoogtijdagen van de kraakbeweging in de jaren 80. Het aantal krakers is navenant geslonken. Bestond de groep begin jaren 80 uit zo’n 40.000 mensen, nu wordt hun aantal op niet meer dan 1.000 geschat. Net als in de jaren 80 bevindt de helft daarvan zich in Amsterdam en de andere helft in de rest van het land. Een marginale club, maar klaarblijkelijk nog niet dood.
Desondanks is leegstand volgens de gemeenten nog steeds een urgent probleem. Vooral omdat er naar schatting zes tot acht miljoen vierkante meter leegstaande kantoorruimte is. De wethouders van de vier grote steden (G4) en 27 kleinere gemeenten (G27) hebben zich daarom inmiddels tegen het kraakverbod uitgesproken. Voor hen tellen bestrijding van de leegstand en vermindering van de woningnood zwaarder dan het eigendomsrecht. De gemeenten zijn bang dat de leegstand toeneemt als het kraken strafbaar wordt gesteld. De prikkel voor eigenaren om iets met hun leegstaande gebouwen te doen verdwijnt dan, denken zij. Ze stellen minister Dekker voor de Leegstandwet te verruimen en zo tijdelijke huur gemakkelijker te kunnen toestaan.

Niels van den Berge voor de Draaikolk, Wageningen

De gemeentelijke steun voor krakers is niet vreemd, zegt socioloog Eric Duivenvoorden, auteur van het boek Een voet tussen de deur over de kraakbeweging. Niet alleen om praktische redenen, maar ook omdat gemeenten in krakers een onmisbare creatieve impuls zien. Duivenvoorden: "Ging het in de jaren 80 om het krijgen van woonruimte, de krakers van nu zijn vooral bezig met de invulling van de veroverde ruimte. Ze vestigen er ateliers of werkruimtes."
"Tot voor kort kochten gemeenten met regelmaat kraakpanden aan", aldus Duivenvoorden. "Krakers konden dan in een soort bedrijfsverzamelgebouw wonen en werken. Nu het economisch wat slechter gaat, kopen de steden minder aan. Daarom zijn ze nu nóg meer aangewezen op de krakersinitiatieven."
Naast de krakers en de gemeenten, zetten ook antikrakers en een enkele projectontwikkelaar vraagtekens bij het kraakverbod. Antikraak, waarbij mensen tijdelijk in huizen of kantoorpanden wonen om kraken te voorkomen, groeide de afgelopen jaren uit tot een geaccepteerde woonvorm, vooral onder studenten. Een aantal antikraak-bureaus ziet de plannen van de minister positief in. Zij verwachten dat met het kraakverbod de behoefte groeit om direct antikrakers in het pand te zetten en niet pas na een jaar, zoals nu gebruikelijk is. Precies de reden waarom sommige vastgoedmakelaars kritiek hebben op Dekkers plannen. Zij verwachten straks van meet af aan kraakwachten te moeten aanstellen.
Maar bij de antikrakers heerst vooral de angst dat met het kraakverbod het aantal krakers afneemt en daarmee de stimulans voor de antikraak. Dan verdwijnen de antikrakers met de krakers. Met een mogelijke toename van de woningnood als gevolg.
Duivenvoorden: "De krakers van nu vormen een aparte subcultuur, waar ook veel buitenlanders in zitten. Je kiest er bewust voor. In de jaren 80 was de kraakbeweging veel meer heterogeen, mensen wilden vooral woonruimte. Voor de kleine groep krakers van nu zal het lastig zijn een vuist te maken tegen het kraakverbod. Al weten ze waar ze aan beginnen. Ze zijn goed op de hoogte van regels en overleggen met gemeenten."

De woonruimtezoeker - Kraakster Lotte Zwart (26) studeert sociologie en woont in kraakpand de Lange Leidse in Amsterdam.

"Ik woon in een grote kamer in hartje Amsterdam. Eerder betaalde ik 250 euro voor een studentenkamer van twaalf vierkante meter. Nu heb ik alle vrijheid en hoef ik slechts 50 euro per maand in de gezamenlijke pot te doen. Tweeënhalf jaar geleden ben ik gevraagd hier te komen wonen. Dat vond ik prima. Ik ken de kraakwereld wel van feestjes en mijn ouders hebben vroeger zelf ook gekraakt. Bovendien wilde ik graag in een woongroep wonen. Antikraak was geen optie voor mij, daar ben ik principieel tegen. Het is toch schandalig dat er soms maar twee antikrakers in een groot schoolgebouw worden gezet. Het pand waar ik nu woon is van een vastgoedmagnaat. Een man die wordt genoemd in het strafdossier tegen Holleeder. Toen hij een bouwvergunning aanvroeg voor dit pand, hebben we bij de gemeente aangedrongen op een onderzoek. Zo hopen we dat de vergunning niet wordt verleend. Sterker nog, het liefst willen we dat het pand wordt gelegaliseerd en dat wij hier kunnen blijven wonen. We hebben het pand tenslotte met eigen handen opgeknapt. Toen het werd gekraakt, stond het al 30 jaar leeg. Overal lagen duivenlijken en vogelpoep. Nu is het goed bewoonbaar."

De idealist - Niels van den Berge (21), tweedejaars student Bos- en Natuurbeheer, kraakt een flat in Wageningen.

"We wonen hier in de Draaikolk met zes krakers en vijf illegale vluchtelingen. En er is nog voldoende ruimte over, want we hebben een complete flat gekraakt. Het was een hele klus om het te kraken begin januari. We waren met bijna 50 mensen. Maar nu hebben we genoeg plek om onderdak te geven aan vluchtelingen en daar was het ons om te doen. Op dit moment zijn er nog alleen maar mannen, maar als we straks gas, water en licht hebben, willen we ook gezinnen herbergen. Geld voor de aansluitingen hebben we inmiddels binnen via subsidies en giften. Bovendien bakken we elke dinsdag pannenkoeken die buurtbewoners voor twee euro onbeperkt kunnen komen eten. We hebben in Wageningen een goed sociaal beleid en daar ben ik trots op. Zo geeft de gemeente geen gehoor aan het landelijke vluchtelingenbeleid. Maar ik vind wel dat ook de consequenties moeten worden gedragen. Dus dat er onderdak moet worden gegeven aan de uitgeprocedeerde asielzoekers. Wij doen dat nu. De strijd voor rechtvaardigheid, dat is voor mij de belangrijkste reden om te kraken. Nederland verkwanselt woonruimte en dat is onacceptabel."

De gelegenheidskraker - Rocco Verdult (23) derdejaars student aan de Design Academy in Eindhoven, kraakte één maand de DAF-toren.

"Begin juni heb ik samen met negen andere studenten van de Design Academy de DAF-toren gekraakt. De toren stond al vier jaar leeg. We wilden een signaal afgeven aan de gemeente dat we grote behoefte hebben aan woonwerkruimtes. Eindhoven zich Design Capital of Europe, maar dan moeten we als ontwerpers hier ook kunnen werken.

Rocco Verdult voor de DAF-toren, Eindhoven

We hebben een lijst laten rondgaan met de vraag wie er dringende behoefte heeft aan een plek om te werken én wonen. Al 90 mensen hebben zich ingeschreven. Het is voor Eindhoven een serieus probleem, want veel studenten vertrekken na hun afstuderen naar Rotterdam. Ik ben zelf al vier keer verhuisd: de ruimte was steeds tijdelijk of te klein. En als ik meubels maak dan heb ik ruimte nodig om ze neer te zetten. Ik moet een stoel van alle kanten kunnen bekijken, veranderen, lijmen, noem maar op. Twee weken geleden zijn we weer uit de toren vertrokken. De eigenaar dreigde met een kort geding. Daarom zijn we vrijwillig weggegaan. Om onze goede wil te tonen. We zijn ten slotte geen echte krakers. Het doel was om ons probleem op de agenda van de gemeente te zetten. Nou, dat is gelukt."

Krakers protesteren op: http://www.krakengaatdoor.nl