Kroes was kruiwagen voor ‘vrinden’

AMSTERDAM - Neelie Kroes opende deuren die voor de omstreden zakenpartners Jan Dirk Paarlberg en David Beesemer gesloten bleven. ‘Neelie was fantastisch voor Jan Dirk en mij.’

Volkskrant, 15 juni 2006

Achtergrond Van onze verslaggevers John Schoorl, Merijn Rengers

Ze diende zich spoorslags aan, en al even wervelend kwam ze de Rotterdamse wethouderskamer binnen: Neelie Kroes. Marco Pastors was nog maar net wethouder Ruimtelijke Ordening, en een beetje overrompeld was hij wel.

Ze had zich zijn agenda ‘binnengeluld’ en ‘enorm voorgedrongen’. Maar hij was vooral benieuwd hoe ze eruit zag. Pastors: ‘Ik dacht: laat maar komen.’

Kroes was niet alleen. Ze had David Beesemer meegenomen, rechterhand van Jan Dirk Paarlberg, de steenrijke vastgoedmagnaat (volgens het zakenblad Quote goed voor 280 miljoen euro), met een grote onroerendgoedportefeuille in Rotterdam. Beesemer en Paarlberg staan op de aanklacht tegen Willem Holleeder vermeld als lid van diens criminele organisatie. Zij zouden hebben geholpen met het wegsluizen van miljoenen euro’s aan afpersingsgeld.

Na binnenkomst zei Kroes tegen Pastors: ‘Het leek me goed als David en jij elkaar een keer spraken. Ik ga me niet met het gesprek bemoeien, maar blijf er wel bij zitten.’

Het gesprek vond plaats op de kamer van wethouder Wim van Sluis, bij wie Kroes zich telefonisch als eerste had gemeld. Het ging over de Euromast, waarvan Paarlberg de eigenaar is. Pastors hoorde Beesemer een pleidooi houden voor ‘megalomane plannen’: het hele gebied rondom de Euromast zou worden ontwikkeld door Beesemer, samen met Ballast Nedam, het bouwbedrijf waarvan Kroes commissaris was.

Het project kwam niet echt van de grond, vertelt Van Sluis, en met dit gesprek hoopte Beesemer (en met hem Paarlberg) de zaak weer in beweging te krijgen. Dus kregen Pastors en Van Sluis de vraag of zij hun steun wilden toezeggen, en of ze financieel flink wilden bijdragen. Nog een verzoek: of de wethouders de bijpassende vergunningen op korte termijn tiptop in orde wilden maken.

David Beesemer, partner van Paarlberg, hoopte dat de aanwezigheid van Kroes de zaak vlot kon trekken. ‘Dit was een nieuw college, met voor ons onbekende wethouders’, zegt hij. ‘Het was voor ons van belang de zaak in beweging te krijgen. Neelie zou ons helpen. Ze zei: ‘Ik gooi me er wel even tegenaan’. Vlak daarna konden we terecht bij de gemeente Rotterdam.’

De snelle afspraak op het Rotterdamse gemeentehuis was typisch Neelie, zegt Beesemer. ‘Ze was fantastisch voor Jan Dirk en mij. Eén telefoontje en we zaten de volgende dag aan tafel. Overal. Zij gaf ons kredietwaardigheid en geloofwaardigheid. Ze functioneerde als een ambassadrice, een soort commissaris. In ruil daarvoor kreeg ze gratis kantoorruimte bij Jan Dirk.’

Kroes regelde niet alleen afspraken voor Beesemer en Paarlberg bij de gemeente Rotterdam, maar ook bij banken, pensioenfondsen en investeerders: allemaal relaties uit haar indrukwekkende netwerk. Bij de afspraken schoof ze ‘in incidentele gevallen’ ook zelf aan.

De drie kwartier in de vroege avond op de kamer van Van Sluis brachten de plannen voor het Euromast-project echter niet dichterbij. Pastors en Van Sluis, beiden van Leefbaar Rotterdam, zagen er geen heil in. ‘We waren met Leefbaar Rotterdam juist bezig de grote projecten die in het tijdperk van Bram (Peper, red.) en Neelie in de steigers waren gezet, af te voeren. Die kostten handenvol geld.’

Beesemer: ‘De gemeente heeft zich naar ons toe niet echt netjes gedragen. We moesten steeds maar weer terug naar de tekentafel. Dat heeft handenvol geld gekost. Ze hadden gewoon moeten zeggen: we willen niet zoiets groots.’

Waarom Kroes zich opeens met de plannen rond de Euromast bemoeide en als wegbereider voor Beesemer diende, wisten Pastors en Van Sluis niet. Ze zagen het als gewoon professioneel lobbywerk. ‘Zo gaan die dingen,’ zegt Pastors. ‘Neelie opende deuren en kon achter de schermen veel regelen. We hadden in 2002 nog geen enkel idee dat zij de kruiwagen was voor mensen die nu verdacht worden van contacten met de onderwereld.’

Van Sluis: ‘Ze zat erbij als een echte netwerker, en dat kan ze ook goed. Ik had niet het idee dat er iets raars achter stak. Het was gewoon een serieus project dat ondersteuning nodig had.’

Neelie Kroes had begin deze eeuw na negen jaar afscheid genomen als president van Universiteit Nyenrode. Ze had nu alle tijd voor al haar nevenfuncties. Ze was commissaris bij onder meer vastgoedgigant Corio, bouwbedrijf Ballast Nedam, de Nederlandse Spoorwegen, oliebedrijf Total Raffinaderij, bij Volvo, en was president-commisaris bij investeringsmaatschappij NIB Capital. Dit is nog maar een kleine greep uit haar collectie bijbanen.

Eén ding had Neelie echter niet meer: een representatief kantoor. Daarvoor kon ze terecht bij haar ‘goede vrind’ Jan Dirk Paarlberg. Die had kort daarvoor het kasteeltje Ridderhofstad Bolenstein, niet ver van de campus van Nyenrode, gekocht en ingericht als luxeuze kantoorvilla.

David Beesemer ontmoette hen daar regelmatig. Kroes wilde altijd weten waar hij mee bezig was, zegt hij. ‘Neelie deed heel veel met Jan Dirk. Ze gingen samen op vakantie, naar modeshows. Hij kwam altijd op de Nyenrode-borrels en zij introduceerde hem in het feestjes-circuit. Het klikte tussen die twee, en zakelijk werkte het enorm goed.’

Volgens Beesemer hielp Paarlberg Kroes in ruil voor het lobbywerk ook met haar financiële administratie en betaalde hij haar overhead-kosten. Ook mocht ze een secretaresse neerzetten op Bolenstein. ‘Dat was de deal,’ weet hij.

In diezelfde periode verkocht Paarlberg twee kantoorpanden aan Kroes, in Gorinchem en Woerden, die ze als belegging aanschafte. Ze hoefde alleen maar haar handtekening te zetten, en haar villa in Wassenaar als onderpand te geven. Paarlberg regelde een voordelige hypotheek bij de vastgoedbank FGH (een dochter van de Rabobank), en stond garant.

Neelie had geen omkijken naar de panden, werd er volgens de huurders nooit gesignaleerd, en liet de Amsterdamse makelaardij Hoen de kantoren beheren. Zij ontving de huur en verdiende goed aan de panden, totdat de kantorenmarkt in elkaar klapte.

In 2004 werd alles anders. Willem Endstra, zakenpartner van Jan Dirk Paarlberg, werd vermoord voor zijn kantoor aan de Apollolaan in Amsterdam. De recherche nam daarop de boeken van Endstra in beslag en stuitte in het onderzoek op een serie verdachte transacties tussen Paarlberg en Endstra. Paarlberg werd opgepakt voor verhoor en enkele dagen later weer vrijgelaten.

Voor Kroes was dat het teken voor de aftocht. Zonder iets tegen Paarlberg te zeggen, verliet ze in de nacht haar kantoor op Bolenstein. De in opspraak geraakte zakenman vond dat niet chique, liet hij vorig jaar aan het zakenblad Quote weten. ‘Tsja, dan leer je je echte vrienden wel kennen,’ vertelde hij. ‘Nou ja, ik heb helemaal geen zakenvrienden, maar ze was al zeven jaar een goede vriendin. Dacht ik.’

Er gebeurde meer in 2004. Het door Kroes gekochte kantoorpand in Woerden kwam leeg, en bleek onverhuurbaar. De op papier zo veilige vastgoedbelegging veranderde in een enorme kostenpost voor Kroes. En eentje die uitermate zichtbaar was. In haar nieuwe functie van eurocommissaris, de kroon op haar carrière, moest Kroes al haar zakelijke belangen publiek bekend maken. Uiteindelijk slaagde Kroes er pas in het voorjaar van 2006 in schoon schip te maken. De verkoop – waarmee de laatste band tussen Kroes en Paarlberg werd doorgesneden – kostte haar uiteindelijk 1,7 miljoen euro.

Beesemer heeft het boek over de periode nog niet kunnen sluiten. Justitie verdenkt ook hem van banden met Willem Holleeder. Volstrekt ten onrechte, zegt Beesemer, die de laatste maanden in de ‘twilight-zone’ leeft. Hij staat op de dagvaarding tegen de bende van Holleeder, maar justitie laat hem in het ongewisse over de vraag of hij wordt vervolgd. ‘Ik kan me niet verdedigen, terwijl ik niets met de zaak te maken heb,’ herhaalt hij veelvuldig.

Soms denkt David Beesemer nog terug aan de goede tijd, toen hij en Paarlberg (met wie hij gebroken heeft) nog als gevierde ondernemers samenwerkten met de vrouw die later eurocommissaris van Mededingingszaken werd. ‘Stel je voor dat het allemaal anders was gelopen,’ fantaseert hij. ‘Jan Dirk en ik hadden dan de beste lobbyiste van heel Europa gehad: de eurocommissaris. Man. Het was zo’n slimme zet van Jan Dirk om haar bij zijn bedrijven te betrekken. Echt briljant.’