Een vastgoedman met dubieuze banden

Moord op 'bankier van de onderwereld' Endstra biedt justitie kans diens imperium te ontrafelen

NRC Handelsblad, 25 september 2004

Door Tom Kreling

Zijn vermeende moordopdracht aan de Hells Angels kostte deze week de kop van de president van de 'motorclub'. Het vastgoedimperium van Endstra, die in mei werd vermoord, is ondergebracht in een wirwar van BV's.

Het zijn woelige tijden in het onderzoek naar de dood en handel van de Amsterdamse vastgoedhandelaar Willem Endstra. Deze week kwam de omstreden vastgoedhandelaar postuum weer in beeld. De president van de Hells Angels in Amsterdam, Willem van B., werd uit de club gezet. Hij had volgens de advocaat van de motorclub met nog een Hells Angel van Endstra de opdracht aangenomen om Willem Holleeder, die in 1983 Alfred Heineken ontvoerde, uit de weg te ruimen. En zo werd Endstra weer in verband gebracht met het criminele circuit.

In mei dit jaar werd Endstra voor zijn kantoor op de chique Apollolaan in Amsterdam-Zuid geliquideerd. Bijna veertien jaar heeft justitie dan al de verhalen onderzocht dat hij geld van criminelen zou witwassen. De onderzoeken bleven zonder resultaat. De moord is wel een aanwijzing dat Endstra minder bonafide was dan hij beweerde.

De meest vergaande beschuldiging aan het adres van Endstra kwam in 2002 van een oud-zakenpartner. Een bekende uit het criminele milieu, John Mieremet, bestempelde als bankier van de onderwereld. Endstra zou crimineel geld investeren in zijn projecten. Harde bewijzen bleven uit, maar zijn dood in mei bood justitie de unieke gelegenheid de volledige administratie van Endstra in beslag te nemen.

Volgens bronnen rondom het onderzoek kostte alleen het scannen van de documenten al vijf hele dagen. Sindsdien heeft de recherche een groot aantal vastgoedondernemers en financiele dienstverleners op het oog, die te zijner tijd een bezoekje kunnen verwachten. Een aantal relaties kreeg al bezoek van het onderzoeksteam. Zo werd collega-vastgoedondernemer Jan-Dirk Paarlberg van de Merwede Group uit Maarssen enkele dagen ondervraagd. Bij fiscalist Rob B., midden jaren negentig al eens veroordeeld wegens witwassen, werd de volledige administratie geconfisqueerd. Het onderzoek richt zich met name op witwassen, belastingfraude en valsheid in geschrifte. B. is nu verdachte.

Als directeur van tientallen BV's verwierf Endstra her en der kapitale panden, blijkt uit kadastrale gegevens. Zo bezat Endstra onder meer panden in de Vondelstraat, de Churchilllaan en de Gerrit van de Veenstraat in Amsterdam, in de Piet Joubertstraat in Arnhem, een kantoorcomplex aan de Vismarktstraat in Breda en Hotel Centraal in Harlingen. Een flink deel daarvan is ondergebracht in vennootschappen zoals het door Endstra's broer geleide Convoy Vastgoed. Al deze bezittingen zitten in een wirwar van BV's, met vertakkingen van Curacao tot Oostenrijk en de Maagdeneilanden, waardoor de eigendomsverhoudingen ondoorzichtig zijn. In een groot aantal BV's participeren bovendien nog een aantal andere vastgoedondernemers.

De problemen voor Endstra begonnen volgens diens oud-zakenpartners en werknemers door de nauwe banden die hij onderhield met Holleeder en Mieremet, afkomstig uit kringen van wijlen maffiabaas Klaas Bruinsma. Zo participeerde Mieremet via zijn vriendin Ria Eelzak in de BV California Properties van Endstra. Met Holleeder zijn vooralsnog geen zakelijke banden bekend, maar hij kwam wel geregeld over de vloer in het kantoor aan de Apollolaan. "Mieremet en Endstra deden ook echt zaken. Holleeder kwam alleen zijn hand ophouden. Voor protectie of zoiets", aldus een werknemer van Endstra.

Voor zijn zakenrelaties had Endstra een duidelijke verklaring voor de frequente aanwezigheid van Holleeder op de Apollolaan. Endstra's vriendin Anita Schuts was de boezemvriendin van Maaike Dijkhuis, een dochter van vastgoedondernemer Harro Dijkhuis, onder meer eigenaar van de Rembrandttoren. Maaike Dijkhuis is de levensgezellin van Willem Holleeder. Endstra benadrukte altijd dat het een prive-aangelegenheid was. Met betrekking tot Mieremet wees hij er kort voor zijn dood op dat hij zaken had gedaan met Ria Eelzak, niet met haar partner.

In 2000 kocht Endstra Mieremet uit, omdat hij volgens werknemers van hem af wilde. Het bedrag, rond de twintig miljoen euro, heeft Endstra nooit volledig betaald. Enkele miljoenen staan nog open, verklaren ingewijden. Via de BV The Blues Company uit het Belgische Neerpelt heeft Mieremet daarom dit jaar beslag laten leggen op enkele prive-panden van Endstra, onder meer in de Amsterdamse Vondelstraat en in Zandvoort.

Hoewel Endstra de dag voor zijn dood nog stellig ontkende enige banden met de deze criminelen te hebben, achtervolgt die reputatie hem tot op de dag van vandaag. Voor zijn zakenpartners was dat de reden zich van hem te distantieren.Zakenpartner Klaas Hummel begon in 2002 alle banden met Endstra te ontvlechten.

Endstra en Hummel deden sinds 1993 zaken en bezaten gezamenlijk een grote reeks BV's die onder de Museum Vastgoed BV op Museumplein 1 in Amsterdam vielen. Beide waren voor de helft aandeelhouder van Museum Vastgoed. Na schadelijke publicaties die verband hielden met zijn samenwerking met Endstra heeft Hummel in 2002 in een vertrouwelijke brief aan al zijn belangrijke zakenrelaties laten weten dat hij sinds dat jaar geen nieuwe activiteiten meer heeft ondernomen met Endstra. Sindsdien heeft de Museum Vastgoed Groep een actief verkoopbeleid gevoerd en is er gekeken hoe de BV en haar dochtermaatschappijen opgesplitst konden worden. Deze lezing wordt door een externe accountant van Price Waterhouse Coopers schriftelijk aan de zakenrelaties bevestigd. Beide brieven zijn in het bezit van deze krant.

Hummel begon in 1998 te twijfelen aan zijn zakelijke activiteiten met Endstra. Toen kwamen er allerlei mensen over de vloer die je bij "een gerenommeerd bedrijf" niet verwacht. Als voorbeeld noemt hij de broers Rob en Eric Driesen uit Breda. Samen deden Hummel en Endstra een aantal zaken met de tweelingbroers, maar die samenwerking werd door Hummel verbroken. "Maar achter mijn rug om ging hij (Endstra, red.) door met de broers. Dat was voor mij onbegrijpelijk omdat wij al hadden ervaren dat de broers niet betrouwbaar waren en een slechte invloed hadden op onze reputatie in de markt." Endstra bouwde samen met de Driesens een sportcomplex in Breda en gaf hen de exploitatie in handen, die onder de BV Megasport Healthclub viel. De tweelingbroers werden in mei 2001 vermoord.

Een ander bedrijf dat sinds eind jaren negentig ontbonden werd, was de v.o.f. Bosch en Duin. In deze beleggingsclub ontmoetten de vastgoedondernemers Hummel, Endstra, Paarlberg en John Wijsmuller elkaar. De ondernemers kochten met deze v.o.f hele huizenblokken op in dure wijken in onder meer Amsterdam.

Maar net als zakenman Hummel wilde ook collega-vastgoedondernemer Paarlberg vanwege zijn reputatie de banden met Endstra verbreken. Bij hem is dat niet helemaal gelukt. Een van de BV's die nu nader door de recherche worden bekeken is Bergvalk-4, sinds 22 april dit jaar gevestigd op het kantooradres van Endstra aan de Apollolaan. Enig aandeelhouder van deze BV is de Ltd. Bayline International Holding op de Britse Maagdeneilanden. Via Bergvalk-4 participeerde Paarlberg in Bosch en Duin. Het beheer over deze Ltd. wordt gevoerd door de Matheson Trust Company op dezelfde eilanden. Volgens de advocaat van Paarlberg, G. Meijers, verkocht Paarlberg de Ltd. al in 1998. Maar pas in 2002, zo blijkt uit gegevens van de Kamer van Koophandel, werd de zaak daadwerkelijk overgedaan aan Endstra. Meijers: "Begin dit jaar heeft de levering van de aandelen pas plaatsgevonden."

Ook gerenommeerde banken deden bij leven van Endstra volop zaken met de vastgoedondernemer, maar ook die maken na zijn dood terugtrekkende bewegingen. De Rabobank was de eerste die, gesteund door een rechterlijke uitspraak begin september, alle financiele banden met de BV's van Endstra in IJmuiden verbrak. De bank vreesde voor reputatieschade en had Endstra vlak voor zijn dood al gevraagd naar een andere bankinstelling om te zien. Bovendien had de Rabobank dubieuze geldstromen aangetroffen op een van de rekeningen. Onder andere met de verkoop van "luxe jachten" stroomde er veel geld binnen, maar de herkomst van dit geld was " niet te traceren". ABN Amro was aandachtig toehoorder bij de rechtszaak, tot vrees van de huidige directeuren van Endstra's BV's. "Straks belanden we in een vicieuze cirkel en kunnen we nergens meer zaken doen."

Want terwijl er, zoals deze week, steeds weer nieuwe verhalen opduiken over Endstra's banden met criminelen, proberen de erven Endstra zelf het imago van zijn bedrijven op te vijzelen. "Maar ja, als je Endstra verdedigt sta je bij voorbaat al met een-nul achter", verzuchtte advocaat Hans Koets na het verloren geding tegen de Rabobank.

Toch boekten ze onlangs een kleine overwinning. De rechter gelastte een viertal ondernemers om de voorgenomen koop van een van Endstra's BV's, Ernaro, na te komen. De vier zakenlieden wilden die overeengekomen aankoop annuleren, omdat ze vreesden na de liquidatie van Endstra in mei problemen te krijgen met justitie - en met criminelen die vorderingen op Endstra zouden hebben uitstaan. Volgens de rechter is daarvan niets gebleken. Nu de koop toch doorgaat, krijgt de gemeente Amsterdam daarmee een nieuwe huurbaas. In een van de panden op de Dam van Ernaro is namelijk de Gemeentelijke Kredietbank gevestigd.

M.m.v Harm van den Berg Rechercheurs doen in mei sporenonderzoek bij het kantoor van Willem Endstra. De naam op de gevel verwijst naar het vroegere bedrijf van Endstra's vader. (Foto NRC Handelsblad, Maurice Boyer)