Arrestatie vastgoedkeizer slaat in als bom

Redelijk afstandelijk, zeker geen type met wie je spontaan een biertje drinkt, zeggen sommigen. Maar evengoed wel gesignaleerd in het Amstel Hotel bij een modeshow van Frans Molenaar.

BN De Stem, 19 juni 2004

Door Loes de Fauwe

Dat was in gezelschap van Neelie Kroes, die met hem bevriend is en voor ontvangsten gebruik maakt van zijn kasteel-kantoor Bolestein in Maarssen. Maar toen was vastgoedmagnaat Jan-Dirk P. (47) nog geen verdachte. Nu zijn naam is is teruggebracht tot een initiaal, is het voor Kroes - door de VVD genoemd als opvolger van Frits Bolkenstein als Europees Commissaris - wat ongemakkelijk. Zo wandel je mee in het stralende licht van een van de rijkste Nederlanders, en zo is datzelfde gezelschap een bron van lastige vragen. En die krijgen meer mensen, nu justitie de topman van de Merwede Group heeft opgepakt om hem te horen in verband met de liquidatie van collega-magnaat Willem Endstra, de vermeende witwasser en 'bankier van de onderwereld'. David Crouwel, met kompaan Herman den Blijker bekend van restaurant De Engel in Rotterdam, doet zaken met P.: zij huren van de Merwede Group hun horecapanden. Klanten, de bankrelaties, de accountant, ze hingen allemaal direct aan de telefoon, zegt Crouwel. Dat P., met een geschat vermogen van 275 miljoen nummer 57 op de Quote 500-lijst, is gearresteerd, heeft Den Blijker en Crouwel 'verbaasd'. Ze kennen geen keuriger en meer integere huisbaas en ze verwachten 'dat dit wordt opgelost'. Crouwel: "Als er iemand is bij wie je aan dit soort zaken niet denkt, is het Jan-Dirk wel. En dat geldt ook voor zijn compagnon David Beesemer." De verbazing is vaker waar te nemen. In het vastgoedwereldje is het nieuws over de arrestatie van de man die in januari nog de Glazen Baksteen (zeg maar de oeuvreprijs van de sector) in ontvangst nam, ingeslagen als een bom: de vastgoedwereld, zegt iemand, is helemaal van slag. Harry Mens, actief in vastgoed, media en voorheen wat politiek, kan zich niet voorstellen dat P. iets te maken heeft gehad met Endstra. Althans, de laatste tijd niet. "Hij deed tot een jaar of zes geleden geregeld zaken met hem, maar heeft dat toen afgebouwd." Hij moet nog zien waar justitie mee komt: "Ze zijn daar wel vaker voorbarig in het leggen van verbanden." Nette vent De reputatie van P. lijkt in orde. "Heel nette vent", zegt een ingewijde. Dat geldt ook voor compagnon Beesemer: "Hij doet wat hij zegt." Endstra werd half mei op klaarlichte dag voor zijn Amsterdamse kantoor doodgeschoten. De politie nam zijn hele administratie in beslag. Die wordt nu door de FIOD doorgevlooid en daarbij zijn kennelijk connecties met P. aangetroffen. Een paar opvallende verbanden tussen de twee zijn bekend. Zoals hun beider betrokkenheid bij de Akragon-toren bij het Hofplein in Rotterdam, nu eigendom van de Merwede Group. De in vastgoed handelende tweelingbroers Eric en Rob Driesen uit Breda zouden daar ooit een groot sportcentrum hebben willen vestigen. De broers werden echter vermoord. De vermoedelijke schutter Ron N. werd veroordeeld tot twintig jaar cel, maar ook de naam van Endstra werd in deze zaak genoemd. Verder erkende Jan-Dirk P. in 2002 dat hij zijn aandeel in de luxueuze Seaport Marina-jachthaven in IJmuiden aan Endstra had verkocht. Endstra had toen al een bedenkelijke reputatie. Wilde geruchten In het wereldje van het grote geld wemelt het intussen van de wilde geruchten. Zo gaat het verhaal dat de moord op Endstra moet worden gezien in het licht van een Oost-Europa-connectie: de verhuur van treinwagons, waarmee vader Endstra ooit begon, is een bedrijfsonderdeel geworden waar heel veel geld in omging. En of dat vele geld uit criminele hoek kwam, weet je niet. Maar Oost-Europese criminelen zijn geen lekkere jongens. Plausibeler is het scenario waarin Endstra, sinds het verhaal ging dat hij de 'bank' was van de onderwereld, financiele problemen kreeg. Banken, pensioenfondsen, kortom grote beleggers die ooit in Endstra's vastgoed hadden geinvesteerd, zouden hun geld hebben opgeeist; dat mogen ze doen als de zakenpartner van bedenkelijk allooi blijkt. Het gaat om enorme bedragen. Endstra zou veel en snel hebben moeten verkopen, waardoor de investeringen van andere, laten we zeggen niet-institutionele beleggers dusdanig onder druk kwamen te staan dat brokken onvermijdelijk waren. Zo raakt de boedel van een magnaat besmet, want je koopt iets, maar weet niet wie morgen op de stoep staat om alsnog zijn al dan niet contractueel vastgelegde deel op te eisen. Intussen is de FIOD aan het graven. En de portefeuille van Endstra was zo omvangrijk dat bij wijze van spreken iedereen die de laatste tien jaar zaken heeft gedaan op de onroerend-goedmarkt, er wel bij zit. Het ging bij Endstra altijd om zo ontstellend veel geld dat je wel kon aannemen dat sprake was van witwaspraktijken, zeggen kenners. P., klinkt het weer, past in dat beeld totaal niet. Die zat in een geheel ander circuit, al wist zakenblad Quote, net als Mens, dat hij in het verleden wel degelijk zaken deed met Endstra. Van slag De slinkende groep vastgoedhandelaren die zaken bleven doen met Endstra, zegt een ingewijde, was van hem afhankelijk: koop maar, Endstra financierde wel. Dat zijn de jongens die de laatste vijf, zes jaar groot zijn geworden. In dat profiel past P. weer wel. Zijn vermogen heeft zich sinds 1997 verveelvoudigd. Hoofdredacteur Jort Kelder van Quote is een beetje van slag. "Ik hoop, nee, ik bid dat dat-ie goed is. Je wilt toch niet in zo'n wereld leven dat je, wanneer je samen in de paskamer van Oger staat, steeds moet denken: is hij wel in orde?" Wie, afgezien van P. zelf, die die vraag kan beantwoorden, is compagnon Beesemer. Maar die houdt zich, evenals zijn woordvoerder advocaat Van Eeghen, onbereikbaar.